Twierdza „Baalshebbel” w pobliżu Starosiedla- fragment

" .. Twierdza „Baalshebbel” w pobliżu Starosiedla to niewielkie i niskie piaszczyste wzgórze otoczone podmokłymi łąkami w dolinie rzeczki Lubszy w historycznym regionie Ziemi Lubuskiej w zachodniej Polsce. Leży blisko granicy z Niemcami w żyznej kotlinie, historycznie zwanej „Starym Krajem”, obecnie administrowanej przez gminę Gubin, województwo lubuskie. Co ciekawe, chociaż może nie jest to zbyt spektakularny element archeologiczny w dzisiejszym krajobrazie (Rysunek 1), miejsce to odegrało kluczową rolę w historii środkowoeuropejskiej archeologii osadniczej przez ostatnie 80 lat. Miejsce to, położone we wsi zwanej wówczas Starzeddel (w języku łużyckim - Stare Siedlo), która wówczas leżała we wschodniej części pruskich Górnych Łużyc, zostało zidentyfikowane jako twierdza „łużycka” (tj. późna epoka brązu - wczesna epoka żelaza) przez pioniera antykwariusza z Gubina Hugo Jentscha (Jentsch 1882). W latach 1920-1923 wykopaliska w „Baalszebel” prowadził Carl Schuchhardt (1859-1943), słynny niemiecki archeolog, który był jedną z najbardziej wpływowych postaci w europejskiej archeologii pod koniec XIX i na początku XX wieku (Schuchhardt 1944, Müller 2004). Pomimo skromnych początków i wykształcenia jako filolog klasyczny, w latach 70. XIX wieku zaimponował dostojnym kręgom niemieckiej archeologii klasycznej jako zdolny pracownik terenowy i organizator wykopalisk w Pergamonie w latach 1886-1887. Pruscy mandaryni kulturowi, zawsze rozglądający się za zdolnymi młodymi technokratami, mianowali go dyrektorem Muzeum Kestnera w Hanowerze w 1888 r., a w obliczu fali wykopalisk w północnych Niemczech, dyrektorem działu prehistorycznego berlińskiego Muzeum Etnograficznego w Berlinie w 1908 r. Jako zagorzały przeciwnik wąskiej „ludowej” orientacji Gustafa Kossinny, ten towarzyski i charyzmatyczny człowiek promował paneuropejski punkt widzenia i znał i zaprzyjaźnił się z niemal wszystkimi wybitnymi archeologami swoich czasów. Sponsorował również parę młodych, pełnych nadziei osób, w tym Gerharda Bersu i Herberta Jankuhna z Niemiec, Józefa Kostrzewskiego z Polski, a nawet Pedra Bosh-Gimperę z Katalonii (Bosch-Gimpera 1980), który pracował dla niego jako student w Berlinie. Wśród innych osiągnięć był inicjatorem i współredaktorem ważnego czasopisma archeologicznego „Prähistorische Zeitschirft” (1909), współzałożycielem Römisch Germanische Komission, mającego być centralnym organem koordynującym badania archeologiczne w całych Niemczech (1902), jednym z pionierów archeologii lotniczej i autorem serii popularnych książek, przybliżających szerokiemu gronu odbiorców archeologię Europy Środkowej (Schuchhardt 1919), ale także wykopaliska Schliemanna w Troi (Schuchhardt 1891). Przeprowadził dużą liczbę wykopalisk zarówno w basenie Morza Śródziemnego, jak i w Barbaricum. Ważnym wkładem w europejską prehistorię było zainicjowanie przez niego pierwszego projektu badawczego twierdzy archeologicznej, który rozpoczął się jako próba weryfikacji rzymskich i karolińskich podbojów wojskowych w północno-zachodnich Niemczech. Po przeprowadzce do Berlina,skoncentrował się na badaniach germańskich i słowiańskich twierdz w Brandenburgii, Meklemburgii i Pomorzu, w tym na stanowiskach na terenach, które stały się częścią zachodniej Polski po II wojnie światowej (Nebelsick 2008). Wśród stanowisk, które przebadał, znalazły się imponująca wczesnośredniowieczna twierdza w Feldbergu i słynna ufortyfikowana słowiańska świątynia na przylądku Arkona, położona na najbardziej wysuniętym na północ punkcie wysokiego klifu na wyspie Rugii nad brzegiem Morza Bałtyckiego. Powodem, dla którego zdecydował się na wykopaliska w raczej skromnym grodzie w Starosiedlu, było to, że uważał, że był on zamieszkany przez krótki okres i jeśli zostanie wykopany, ujawni kompletny i jednoznaczny wewnętrzny układ grodu z wczesnej epoki żelaza. Poza tym lubił tam kopać, ponieważ zaprzyjaźnił się ze świeżo owdowiałą księżniczką Margarete zu Schönaich-Carolath i mieszkał u niej, najpierw w jej ogromnym renesansowym pałacu w sąsiednim Amtitz (obecnie Gębice), a później w jej wdowiej siedzibie w uroczym dworku z XVIII wieku w samym Starosiedlu (oba zostały niestety zburzone w okresie powojennego socjalizmu). W każdym razie po trzech krótkich kampaniach wykopaliskowych (1920, 1921 i 1923), przeprowadzonych z pomocą „leniwych lokalnych robotników” (jak ich opisywał) i dzieci ze szkoły w Gubinie, Carl Schuchhardt opublikował dość schematyczny raport z wykopalisk (Schuchhardt 1926), w którym przedstawił to, co, jak twierdził, było pełnym układem przestrzennym wczesnej germańskiej osady obronnej. Przedstawiony przez niego plan (Rysunek 2) przedstawia wał otaczający całą twierdzę, z brukowaną ulicą biegnącą wzdłuż jego tyłu. Uważał, że wnętrze było zajęte przez osiem dużych prostokątnych drewnianych domów zbudowanych na słupach, „greckiego typu megaron”, rozproszonych promieniście wokół pustego placu, których tyły przylegały do ​​brukowanej ulicy. Schuchhardt datował wszystkie te elementy na wczesną epokę żelaza, a mianowicie na fazę Billendorf (dzisiejsze Białowice w Polsce). W północno-wschodniej części twierdzy zlokalizował to, co uważał za pojedyncze wczesnośredniowieczne słowiańskie gospodarstwo, składające się z zapadniętej struktury o nieregularnym planie i tego, co uważał za stajnię i stodołę, które zakłóciły wcześniejsze zabudowania gospodarcze z epoki żelaza. Na podstawie tego planu Schuchhardt spekulował na temat szerokiego zakresu tematów, w tym egalitarnej struktury wczesnogermańskiego społeczeństwa, relacji między Europą Środkową a Grecją i germańskiego pochodzenia słowiańskich wiosek pierścieniowych (Schuchhardt 1931). Plan ten, przygotowany i opublikowany przez tak wybitnego i poważanego uczonego, został ogólnie przyjęty bez zastrzeżeń w międzynarodowym środowisku archeologicznym i był przywoływany w wielu późniejszych publikacjach (np. Piggot 1965), jako najlepszy przykład w pełni rozpoznanej struktury przestrzennej osady obronnej z wczesnej epoki żelaza na płaszczyźnie północnoeuropejskiej. (..)"

Fragment, wg researchgate, STAROSIEDLE - WCZESNA TWIERDZA EPOKI ŻELAZA W ZACHODNIEJ POLSCE. 80 LAT PO, autorzy: Zbigniew Kobyliński, Ludwik Nebelsick